عقلت را به کار بینداز!؟

می گویند تنها چیزی که مردم اعتقاد دارند عادلانه تقسیم شده عقل است، زیرا هیچ کس ادعای "به من کم رسیده است" را ندارد.

ما ایرانی ها، اگر هم، در مقام عمل از عقل خود استفاده نکنیم، خوب یاد گرفته ایم این مهم را در محاوره های روزمره به کار برده و عباراتی در مایه های "عقلت کجا رفته است؟!"، "کدام آدم عاقلی این کار را کرده که می خواهی دومی باشی" و " عقلت را به کار بینداز" را روانه گوش های دیگران نماییم.

باید دانست که استفاده از عبارات فوق، به دلایل زیر، در بسیاری موارد نابجا و غیر عقلایی می باشد:

الف- بزرگی گفته است: " اگر بشر می خواست تمام مسایل و مشکلات خود را تنها با بهره گیری از عقل و منطق حل نماید، یقین داشته باشید که نسل او مدت ها پیش مضمحل شده و از میان رفته بود"

با این حساب، از آنجا که شمار قابل توجهی از افراد، اعمال خود را بر مبنای احساس، نه عقل، صورت می دهند، شما نمی توانید با ترازوی عقل به سنجش فعالیت های آن ها پرداخته و به نتایجی همانند "کارشان درست نبود!" برسید.

به عنوان نمونه، اگر کسی یک تابلوی 100 هزار تومانی را به مبلغ 500 هزار تومان خریداری کرده و حسابی لذتش را ببرد،" نمی ارزد!" بگویید، ممکن است قضاوت صورت گرفته تنها با معیارهای شما، نه او، جور در بیاید!

ب- ما ایرانی ها ناخودآگاه( یا خودآگاه) خود را عقل کل دانسته و گمان داریم که هرچیز با عقل ما جور در می آید، "درک کردنی" و هر چه با عقل ما زاویه دارد، "غیر قابل درک" یا "به سختی فهمیدنی" می باشد!

به عنوان مثال، دارندگان "مخ ریاضی" از اینکه بعضی ها قادر به یک محاسبه ساده ریاضی نیستند در رنج و عذاب دائمی به سر می برند. این در حالی است که بسیاری از ایشان تنها به این دلیل که تحلیل گران اجتماعی خوبی نیستند، کسانی که از درک و فهم مسائل اجتماعی عاجزند را از خودشان دانسته و ضعف آن ها را با بیاناتی در مایه های "خب فهمیدنش سخت است!" پوشش چشمگیری می دهند!

ج- عقل، موجودی "پرورش دادنی" است و شما بر مبنای درس هایی که از روزگار، ولو لامروت، می گیرید، "عقل رس تر از گذشته" می گردید.

لذا، هرگز چنین نیست که عقل آدم ها از بدو تولد کامل بوده و از زمان تاسیس تا مراسم اختتامیه "اکبند" و "دست نخورده" باقی بماند.

با این حساب، اگر دیگری، پدر و مادر و دوستان و آشنایان ما را داشت و در همان دانشکده ها و محل کارهای ما به تحصیل و اشتغال همت می گماشت، ممکن بود اوضاع کلا به گونه دیگری رقم بخورد.

در این صورت، چه بسا، امروزه آنی که میزان عقل و درک و درایت دیگران را به سخره گرفته و "عقلت را به کار بینداز" می گوید، ما نبودیم!